Deel 9 najaar 2025

Klik op de afbeelding om te vergroten

Woensdag 15 oktober   -   Keramoti

Fanari – Keramoti       83 kilometer ☁️ 19°C

De dag begint met een vreemd tafereel. Door het zijraam richting het strand zie ik een bloot been schuin omhoog steken in de lucht. Even denk ik dat ik hallicineer, maar het blijkt de Duitse buurvrouw van die enorme overlandtruck te zijn. Ze is geconcentreerd bezig met haar ochtendyoga op het strand en daar passen blijkbaar allerlei kronkelige lichaamshoudingen upside down bij. Terwijl zij verdergaat met haar oefeningen, zet ik thee. Een rustige start van de dag ook omdat de Turkse jodelende muezzin-wekker bij het ochtendkrieken hier niet af gaat 😄. We rijden vandaag in een boog van Fanari naar Keramoti, een rit van zo’n tachtig kilometer. Het is geen spectaculaire route, maar een slow-drive door een landschap wat prettig blijft afwisselen tussen kust, vlaktes en kleine dorpjes met in de verte de wazige bergen.

Af en toe glinstert de zee even naast de weg of passeren we lagunes met flamingo's. De lucht is grijs, maar er staat geen wind dus de temperatuur is zacht. In Chrysopolis stoppen we bij een grote Lidl om de voorraden aan te vullen. Binnen bemerken hoe hard de prijzen gestegen zijn in Griekenland. De inflatie is hier duidelijk voelbaar. Met alles wat we nodig hebben gaan we verder richting de kust.

Keramoti, het blijft een vriendelijk kustplaatsje, begroet ons met herinneringen aan twee jaar geleden. De vertrouwde aanblik in de haven van veerboten naar Thassos, de geur van zout en diesel, het geroep van meeuwen scherend over de aangemeerde vissersbootjes. 

Mosselen staan vandaag niet op het menu, dus we bestellen tzatziki, salade, brood, een ovenschotel met kaas en aubergine, en souvlaki met friet. Hoewel we alles voor één persoon nemen, is het meer dan genoeg. Het smaakt uitstekend, net als het karafje huiswijn. 

Terug in de camper wordt het langzaam donker boven de haven. De motoren van de veerboten klinken nog even na, maar verder is het stil. We kijken uit over het water en voelen de rust van de dag neerdalen.

Donderdag 16 oktober   -   Neoi Epivates

Keramoti - Neoi Epivates  (Νέοι Επιβάτες)       229 km    🌤 20°C  

Een haven zeker met vissers maakt rumoer en dat begint al vroeg, ver voor dag en dauw. Toch slapen we er aardig doorheen, lekker onder het warme dekbed. Na het ontbijt maken we ons op om weer op pad te gaan. Gisterenavond goed bekeken wat leuke en begaanbare route-opties zijn door Albanië, Montenegro en Bosnië, landen die we overigens twee jaar geleden ook hebben bezocht. Die opties zijn mede richtingbepalend voor de route door Griekenland. Vandaag rijden we naar een kuststrook vlakbij het vliegveld van Thessaloniki. Zoals gebruikelijk vermijden we de tolweg, die is weliswaar sneller maar ook veel saaier. We nemen de route die zoveel mogelijk de kustlijn volgt.

Na de smalle kruip-sluip-omhoog-omlaag straatjes van het levendige maar grote Kavala komen we in rustiger vaarwater en zoeven verder over een goede weg niet ver van zee. We passeren het mooie strandplekje aan zee bij Orfano van 2 jaar terug, nog steeds populair want er staan een paar campers.

 We steken via de karakteristieke bejaarde metalen brug de rivier Strimon over en en stuiten op de leeuw van Amphipolis uit de 4e eeuw voor Chr. Hoewel we hem al eerder hebben gezien stappen we toch weer even uit. Het blijft een indrukwekkend monument gewijd aan een trouwe generaal van Alexander de Grote.

Na Aprovalta buigen we het binnenland in met rechts van ons Limni Volvi het één na grootste meer van Griekenland en links het kustgebergte. Met een laatste korte klim en afdaling bereiken we de kustvlakte. Bij de grote camperzaak van de gebroeders Zampetas servicen we gratis af, voordat we neerstrijken op een parkeerplaats direct aan het strand in de badplaats Neoi Epivates. 

P N40.50473 E22.90656 gratis    P4N # 406520 altitude 3m

Vrijdag 17 oktober   -  Korçë

Neoi Epivates (Gr) - Korçë  (Al)     273 kilometer 🌦 12°C

Na een nacht met wat regen begint de dag grauw en grijs. Niet bepaald een uitnodiging voor een langer verblijf op deze stek. Nou gaat het weer de komende dagen sowieso de foute kant uit. Voor grote delen van Griekenland worden alarmcodes voor het weer afgegeven die variëren van geel naar oranje, die de komende dagen op de kaart noordwaarts schuiven. We besluiten vandaag al onze voorgenomen route te gaan rijden en gaan onderweg naar Korçë in Albanië, wel via de tolweg.

Na de chaotische ringweg van Thessaloniki met zijn slechte wegdek slaan we af het binnenland in. Regen en wind maar vooral de soms akelig dikke mist in het berggedeelte tussen Veria en voorbij Kozani drukken het tempo behoorlijk.

'Yassas, passports' zegt de dikke Griekse beambte in het veel te kleine hokje verveeld. Om na een snelle check ongeïnteresseerd onze documenten terug te geven. Driehonderd meter verderop bij zijn conculega's aan Albanese zijde is het andere koek. Het duurt toch wel drie kwartier voordat het kleine rijtje auto's voor ons is door gelaten. Ook wij worden goedgekeurd en betreden het land der Skipetaren. Met twee jaar terug vergeleken heeft de weg merkbare verbeteringen ondergaan, maar bepaalde zaken zijn nog onveranderd. Zo zijn bijna de helft van de auto's die op de weg rijden of geparkeerd staan voorzien de overbekende ster van 'Das Haus', oftewel van het merk Mercedes. Voor wie het hoe en waarom wil weten van deze Albanese diepgewortelde voorkeur vindt meer informatie op Deel 5 van onze reis naar Albanië van najaar 2023.

Met in ons hoofd al een programma van zaken die we willen ondernemen lopen we richting centrum. Zo willen we allebei van onze woeste haardossen af, naar het Gjon Mili Museum en vanavond dineren in Restaurant Le Paris. Eerst de beautysalon waar de coiffure van Marjos onder handen ✂️ wordt genomen. Voor 5 euro ziet ze er weer picobello uit. Terwijl Marjos van een cappuccino geniet in een trendy koffietentje, wijst een jong stel mij de weg naar een barbier die mijn kapsel weer toonbaar moet maken. Missie geslaagd, cuanta costa ?... 4 euro 😄.

Dan naar het fotomuseum van Gjon Mili en na tweemaal in 2023 vergeefs op de stoep te hebben gestaan, lukt het nu wel om binnen te komen, voor een luttele 2 euro pp. Deze in Korçë geboren fotograaf werd wereldberoemd voor zijn werk voor Life Magazine waar hij talloze sterren en beroemdheden portretteerde. Maar vooral zijn experimenten met de stroboscoop om scherp het beeld van beweging te vangen, maakten hem tot een echte fotokunstenaar. Het kleine museum etaleert een goede indruk van zijn oeuvre, prachtig.

Zaterdag 18 oktober   -   Skopje

Korçë (Al) - Skopje (NM)      276 kilometer 🌦 14°C

Nooit te beroerd om het roer om te gooien, passen we onze terugreis opnieuw aan. De route die we hadden gepland via Albanië en Montenegro, zeker door het gebied van de Durmitor, krijgt de komende dagen te maken met lage temperaturen. Dus gaan we een andere kant op: langs het Prespameer naar Skopje, de hoofdstad van Noord-Macedonië. Inspiratie komt onder andere voort uit het reisveslag van vrienden Trui en Kees, die de stad vorig jaar bezochten. Bovendien zijn de weersvoorspellingen hier de komende dagen gunstiger. Vanuit Skopje kunnen we altijd nog besluiten terug te keren naar Montenegro of een alternatieve route naar huis te kiezen.

Al in de aanloop naar de afslag naar het Prespameer valt genoeg te zien. Mensen verkopen langs de kant van de weg hun oogst: groente, fruit, en overal worden met de hand vuurrode appels geplukt. 

Bij Zëmblak begint het kronkelende weggetje langs het meer. Het is prachtig: een smalle weg tussen en over bergen, met bomen en struiken die langzaam hun herfstkleuren ontwikkelen. 

De zon en wolken zorgen voor mooie kleurcontrasten, en soms glinstert het meer in de verte. Het Parku Kombëtar i Prespës laat zich van zijn beste kant zien.

Het wegdek wisselt van rammelend slecht tot de tolweg van de laatste 80 kilometer, die lekker doorrijdt. Overigens is alles is goedkoop, de tol slechts een paar euro, en een lunch in een modern wegrestaurant kost €6,- inclusief drinken

Vandaag doen we rustig aan. Morgen verkennen we de stad. ’s Avonds zetten we ons wel neer voor de F1 in Austin. Max Verstappen die afgelopen nacht al de pole voor de sprintrace pakte, wint deze afgetekend. De twee McLarens fietsen elkaar al in een chaotische bocht 1 van het circuit af en zijn klaar, dus knabbelt Max weer 8 punten van de achterstand af. Later op de avond heeft onze landgenoot maar één ronde nodig in Q3 om iedereen ver achter zich te laten en Pole te veroveren voor de hoofdrace. Het kan zowaar nog spannend worden de laatste races. Tijd om te gaan slapen.

Zondag 19 oktober   -   Skopje

Skopje   🌥 16°C

Skopje. Mijn enige, kortstondige bezoek aan deze stad dateert van 1974, toen ik als negentienjarige Interrailer met vrienden op de terugweg uit Griekenland hier enkele uren doorbracht, wachtend op de wissel van treinwagons. De indrukken van toen zijn me altijd bijgebleven, de nog zichtbare verwoestingen van de zware aardbeving elf jaar eerder, in 1963. Die ramp kostte duizend mensen het leven en verwoestte zo’n tachtig procent van de gebouwen in het centrum. Ondanks de wederopbouw waren veel bewoners nog steeds ontheemd. Ik herinner me nog haarscherp een moeder in lompen, met een in kranten gewikkelde baby, die moedeloos probeerde wat geld te bedelen bij de backpackers die hier kort halt hielden. Geraakt door de zichtbare armoede gaven velen haar iets, wij ook. Het is mij altijd bijgebleven.

Rond elf uur laten we ons via de Globus-app met een taxi naar het Makedoniaplein brengen. Het punt waar we uitstappen, vlak voor de Makedonia Poort, oogt al veelbelovend. Talloze beelden, beeldengroepen en monumentale standbeelden sieren het park ervoor, mooi.

Later zullen we ontdekken dat dit slechts een voorproefje is van wat de stad op beeldgebied te bieden heeft. Standbeelden staan werkelijk overal, in alle soorten en maten. Prachtig, maf, ludiek.

Voor de lunch stappen we een nostalgisch ingericht restaurant binnen. Koffie met omelet voor de één, gebakken eieren met bacon voor de ander leggen een stevige bodem om met energie aan onze sightseeing voort te zetten.

Op het weidse Makedoniaplein prijkt het gigantische standbeeld van Alexander de Grote te paard op een hoge zuil in een grote met leeuwen omringde fontein. De claim op deze historische koning, ook geuit door andere landen zoals Griekenland, houdt de gemoederen al decennialang bezig. Maar soit — groter dan hier wordt hij volgens mij nergens afgebeeld. Wat een joekel.

De brede avenue die via de oude Ottomaanse stenen brug naar de oude bazaar voert, is een rechtstreeks gevolg van de manier waarop de stad na de aardbeving opnieuw werd vormgegeven. Met talloze aanpassingen en toevoegingen, vaak pontificale standbeelden, is het nu een magneet voor bezoekers. Het is er dan ook behoorlijk druk. Flanerende dagjesmensen zwaaien met hun mobiele telefoons en proberen verwoed snapshots te maken van het straatbeeld, vaak mét familieleden. Wij doen vrolijk mee.

We lopen verder naar het herdenkingsgebouw voor Moeder Teresa, die in Skopje werd geboren. Een prachtig, eclectisch gebouw, waarbij vooral de moderne kapelarchitectuur in het oog springt.

De naastgelegen orthodoxe basiliek, gebouwd na de ramp, is een parel, vooral het interieur is adembenemend mooi. Mijn herinneringen worden plots haarscherp als ik even verder het oude treinstation zie, nu het Museum van de Geschiedenis van Skopje. Het nog steeds zichtbaar beschadigde gebouw, met de stilstaande klok die het tijdstip van de aardbeving aanwijst, lag pal naast het tijdelijke station waar wij destijds arriveerden.

Na een kop koffie wandelen we naar de stenen brug die de rivier de Vardar al sinds de 15e eeuw overspant. Vissers proberen er iets aan de haak te slaan in het snel stromende water. Onderaan één van de brugpijlers staat het beeld van een jonge vrouw die lijkt te willen duiken, een sierlijke toevoeging aan het tafereel. Tussen de vele beeldpartijen door vinden we de ingang van de oude bazaar, het voormalige islamitische deel van de stad.

Moeder en kind fontein

De sfeer roept meteen herinneringen op aan de bazaars van Turkije. Hoewel sommige winkels op deze zondag gesloten zijn, doen souvenirwinkels, juweliers, baklavazaken, dönerkraampjes en theetentjes goede zaken. Ook snoep-, noten- en ijsverkopers vinden gretig aftrek, en de terrassen zitten vol mensen, een levendige drukte. Wij laten ons ook zakken op een terrasstoel en genieten van Tavče Gravče, het nationale gerecht van witte bonen in tomatensaus met paprika en kruiden, geserveerd in een gloeiendhete aardewerken schaal. Heerlijk. 

Dat is meteen ons laatste wapenfeit in deze bijzondere stad. Onder het gezang van de muezzin kuieren we de bazaar uit en bestellen via de Globus-app een taxi. Twee minuten later worden we opgepikt en voor een habbekrats teruggebracht naar de CP. Een heerlijke dag in een bijzondere stad met een mooi lijntje naar jeugdige herinneringen. Vanavond beentjes omhoog en kijken of Verstappen er nog meer uit weet te slepen.

Maandag 20 oktober   -  Čačak

Skopje (NMK) - Čačak (SRB)       437 kilometer 🌤19°C

De dag begint met een meevaller, de weersverwachting voor het Durmitor-gebergte in Montenegro blijkt plots gunstiger dan gedacht. Dat opent onverwacht alsnog de deur naar een bezoek aan dit natuurgebied. De route bekijken we zorgvuldig, kronkelig en tijdrovend, maar wel te doen. Bovendien is de doorsteek via Kosovo een leuke toevoeging aan de reis. We checken de praktische randzaken en vinken af. Internet is geen probleem, met ons eSIM-kaartje met onbeperkte data voor de Balkanlanden zijn we overal online. In Kosovo wordt met euro’s betaald, en ook een wegenvignet is niet nodig, zelfs niet voor voertuigen boven 3,5 ton, ideaal.

Na het servicen van de camper vertrekken we, dwars door Skopje richting de grens. Honderd meter voor de grenspost verzamelen we de benodigde paperassen, paspoorten, kentekenbewijs en groene kaart. Staat Kosovo eigenlijk wel op die kaart? Uh… nee dus. Een kort overleg met de verzekeraar via het thuisfront, bellen kan niet wegens gebrek aan beltegoed, leert dat de dekking voor dit land ontbreekt. De conclusie is snel getrokken, geen risico, we keren om. Een abrupt einde van ons Kosovaarse avontuur al voor dat begonnen is. Maar ook een streeEdoch, reizen zonder vast plan betekent ook snel kunnen schakelen. We richten ons vizier en de navi's nu op Srebrenica in Bosnië en Herzegovina, dat we via Servië kunnen bereiken. Na de terugrit naar Skopje komen we pas laat in de ochtend echt op stoom. Zodra we de Servische grens passeren, komt de vaart erin en zoeven we over de uitstekende tolweg noordwaarts. p door onze Montenegrijnse natuurexpeditie, vanwege de forse omweg die nu nodig is om dat gebied te bereiken. 

Bij Pojate verlaten we de A1 en nemen de A5 richting West-Servië. De laatste zestig kilometer voeren over drukke, smalle binnenwegen met regelmatig oponthoud. Rond half zeven draaien we een parkeerterrein op, naast sportvelden en een rivier, niet ver van de universiteit van Čačak. We levelen af met de luchtvering en zakken zelf ook onderuit. Morgen, het laatste deel van de route dieper het berggebied van Servië en Bosnië in.

Dinsdag 21 oktober   -  Klokotnica

Čačak (SRB) - Klokotnica (BiH)     305 kilometer 🌤20°C

Een koele nacht, heerlijk geslapen. Ondanks dat we hier in ons uppie stonden, voelden we ons geen moment onveilig. Voor vertrek maak ik de voorruit schoon om de lawine aan insecten die gisteren daarop te pletter zijn geslagen, te verwijderen. Rond half negen zijn we en route, die verrassend begint met een gloednieuw stuk tolweg, compleet met tunnels en spiegelglad asfalt.

Al snel verruilen we die voor een smalle bergweg vol bochten. De tunnels hebben ons al flink wat hoogte laten winnen, waardoor de weg nu vooral slingert van het ene dal naar het andere, zonder veel stijging of daling. We passeren kleine dorpjes met kenmerkende karakteristieke smalle huizen vaak vlak naast de steile berghellingen. Verkeersborden volgen elkaar in rap tempo op of staan er niet. 

Straatbeelden onderweg in Servië

We vervolgen onze weg, die nu langs de rivier de Drina loopt, de natuurlijke grens met Bosnië. Op de velden zijn boeren druk met de laatste werkzaamheden voor de winter, hooioppers worden gestapeld rond houten staken en overal wordt hout verzameld voor de kachel. 

Even voor Bratunac steken we de Drina over en bereiken de grens van Bosnië en Herzegovina.

De laatste kilometers naar Potočari, net boven Srebrenica, zijn snel weggereden. Aan de rechterzijde van de weg verschijnt de immense begraafplaats waar de duizenden moslimslachtoffers van de massamoorden uit 1995 begraven liggen. 

We lopen onder de indruk stil het terrein op. Eindeloze rijen witte grafstenen verdwijnen als een vloedgolf in de verte op de flanken van de heuvels. 

Een gedenksteen memoreert het getal 8.372, iedere paal een leven, een naam, een verhaal. Een besef wat je raakt.

Aan de overzijde van de weg bezoeken we het Genocidemuseum, deels ondergebracht in de voormalige compound van Dutchbat III, wat gelegen was op een oud vervallen industrieterrein. 

In de documentaires wordt de aanloop naar 11 juli 1995 en de gebeurtenissen daarna indringend uiteengezet. De wereld keek toe, maar greep niet in. 

Onheilspellend en angstaanjagend – zo klinken de diepe, dreunende geluiden in de verte. Onzichtbaar, maar onmiskenbaar: de motoren van T55-tanks die worden gestart. Het geluid dreunt door alles heen, trillingen zetten zich zelfs voort in je middenrif. Voor de vluchtelingen is de herkenning onmiddellijk, zij weten welke gevaren erachter schuilen. Ogen verraden plotse emotie, ontzetting, rauwe angst.

Terecht, zo zal later blijken.

De documentaire geeft ook inzicht in de ontdekking van de massagraven en het idenficatieproces van slachtoffers. Ook is er beeldmateriaal over hoe de processen met aangrijpende getuigenissen verliepen tegen de aanstichters van de grootse genocide na WO II in Europa in Den Haag. Vele foto's tonen de wanhoop van slachtoffers en achtergebleven familieleden. Enigszins murw lopen we langs gevonden persoonlijke bezittingen uit de massagraven en een indrukwekkende fotowand. 

We zijn niet de enigen. Busladingen bezoekers, waaronder opvallend veel jongeren, dwalen net als wij door het museum en over de begraafplaats. Het is goed om te zien dat ook zij geraakt worden door wat hier is gebeurd.